SANDIGAN

 

"SANDIGAN"

Maikling Kuwento nina Mateya at Kris

 

          Isang umaga ng lunes, aligaga ang lahat ng mag-aaral sa pagpasok sa paaralan. Isa na rito si Dara na maagang gumising upang maghanda sa pagpasok sa paaralan. Inayos niya ang kaniyang baon at ang sarili upang maging presentable siya sa paaralan. Umalis na si Dara sa kanilang bahay upang sumakay sa tricycle kahit maaga pa, sa kadahilanang mahirap ang transportasyon sa kanilang lugar. Kailangan pang mag-antay ng kasabay para umalis ang tricycle kaya’t inaagahan na lang ni Dara para kung mag-aantay man ay hindi ito mahuhuli sa pagpasok. “Mukhang sinuswerte ako ngayon” saad ni Dara dahil ang kaniyang tricycle na sinakyan ay umalis agad kaya’t maaga siya makararating sa paaralan.

          Nakarating ito sa paaralan ng alas siete ng umaga. Habang siya ay nag lalakad, napansin nitong marami na ring estudyante sa paaralan kahit maaga pa. Sa pathway, maraming grupo ng estudyante nagkalat sa kabilaang dako ng daan. May ilang nag-iisa at may ilan ding grupo na nag-uusap-usap marahil ay magkakaklase. Sa rami man ng estudyante pinili pa rin niya roon dumaan dahil mas malapit ang daang ‘yon sa kanilang silid ngunit sa pagdaan niya sa kumpol ng mga estudyante, may isang babaeng ang muntikan na siyang matapunan ng kaniyang kinakaing tinapay na may tsokolate. Mabuti’t hindi ito tumama sa damit ni Dara dahil kung hindi, ang masuwerte at masaya nitong umaga ay mapapaltan ng pagkainis. “Agang-aga, ang liliso ng mga tao. Mabuti’t hindi tumalsik sa akin ang tsokolate” saad nito sa sarili.

          Nakarating nga ito nang maaga sa kanilang silid. Wala pa ngang tao rito kaya’t nilibang niya muna ang kaniyang sarili ngunit hindi maalis ang imahe ng babaeng muntikan na siyang matapunan ng pagkain. Wari’y kamukha nito ang unang taong umiwan sa kaniya at sumira ng pangako. “Kamukha niya pero malabong siya ‘yon. Sa Mindanao na sila ngayon at ang sabi ng nanay niya hindi na sila babalik dito at hindi na nga sila bumalik. Siya lang naman ang nagsabi na babalik siya pero hindi rin naman bumalik. Kamukha lang siguro” saad niya sa sarili at pinagpatuloy ang pagkalikot sa kaniyang cellphone.

          Kalahating oras siyang nag-antay sa silid bago nagsimula ang klase. Ang klase niya sa umaga ay tuloy-tuloy. Pagkatapos ng isang asignatura, susunod agad ang isa kaya’t ang buong umaga ay nakagugutom kaya’t nang matapos ang huling klase sa umaga ay inaya niya na ang kaniyang mga kaibigan na kumain sa canteen. “Dara, hanap ka na ng mauupuan natin, bibili lang kami ng ibang pagkain sa kabilang canteen. Diyan ka muna, saglit lang kami” aniya ng kaniyang kaibigan. Humanap siya ng mauupuan nila. Habang siya ay nag-aantay, naglaro muna ito sa kaniyang cellphone pero may isang pakiramdam siyang hindi maintindihan. Parang may nakatingin sa kaniya. Inilibot niya ang kaniyang tingin sa paligid para hanapin ang maaaring kakilala ngunit ang lahat ay aligaga sa pagkain at pagpila upang makabili ng pagkain. “Gutom lang siguro ito. Nag hahallucinate na ako sa gutom, nasaan na ba kasi sila?” sabay lingon sa paligid upang hanapin ang mga kaibigan. Agad din namang dumating ang kaniyang kaibigan at sinimulan na nila ang pagkain.

          Nagsimula na ang panghapon na klase ni Dara at may magandang balitang inihatid ang pangulo ng kanilang paaralan. “Magkakaroon po tayo ng Music Fest kung saan ang inyong talento ay maari ninyong iparinig sa buong Campus. Sa darating na biyernes, maaari na kayong pumunta sa Silid-Kanta upang awitan nang live ang gusto ninyong kantahan at ito ay maririnig sa buong Campus kaya’t mag-ensayo na at iparinig ang inyong talento at sikreto” pagbabalita ng pangulo ng klase nina Dara. “Ang corny naman, ‘di ako marunong kumanta” saad ni Dara sa kaniyang katabi. “Ano pa ako?” ani ng kaniyang katabi. Lumipas ang oras at natapos na ang mahabang araw ni Dara. Sumakay ito sa tricycle at pumwesto sa kaniyang paburitong pwesto, ang angkasan. “Kultura na talaga rito na hindi aalis ang tricycle hangga’t hindi puno” saad nito sa sarili. Isa na lang kase ang inaantay para aalis na ang tricycle at ito ay ang puwesto sa tabi ni Dara. Lumipas lang ng ilang minuto ay may pumwesto na rin. Hindi napansin ni Dara kung sino ang babaeng umupo sa kaniyang tabi. Lingid sa kaniyang kaalaman, ito iyong babaeng muntikan nang sumira ng kaniyang araw. Pamilyar na amoy ang kaniyang naamoy. Amoy ng nakaraan. Amoy ng kaniyang kabataan kung saan makulay, masaya at parang walang problema na kalaunan ay naging isang masakit na pagkabigo at isa nang madilim na kahapon. Yumuko na lang ito at inialis ang pag-iisip sa nakaraan. Malapit na siya sa kanilang bahay ngunit ang katabi niya ay hindi pa rin bumababa. Hanggang sa malapit nang sumapit sa kanila ay biglang tumigil ang kanilang sinasakyan. Ang kaniyang katabi pala ay bababa na. Napatingin si Dara sa tapat ng bahay na tinigilan ng tricycle. Isang bungalow na puno ng halaman. Luma man ngunit maaari pa ring tirahan. Malawak ang harapan nito, mukhang masarap maging laruan. Ang nakaraan ay siya na namang dinalaw ngunit ito ay agad niyang winaksi dahil pagkatapos ng isang mahabang bakanteng lote ay ang kanilang bahay naman. Pumara siya at bumaba na rin sa tricycle at inalis ang lahat ng pag-iisip. Ang nakaraan ay nakaraan na, kalimutan na rin ang kinalimutan ka. Ang mga katagang ito ay ang lagi niyang sinasabi sa sarili.

          Kinabukasan, pumasok ulit si Dara sa paaralan gaya ng kaniyang kinagawian. Tuwing ito ay lalabas, hindi na nawala ang kaniyang pakiramdam na parang may nakatingin. Isang araw bago sumapit ang biyernes, pumunta ito mag-isa sa CR sa gilid ng kanilang building. Iilan lang ang mga pumupunta rito dahil walang salamin at iilan lang ang maaaring ihian. Doon niya na lang piniling umihi dahil kakaunti ang napunta roon. Walang tao kaya’t pumasok na siya sa cubicle. Habang siya ay umiihi, may narinig siyang kalabog na tila ba may pumasok sa CR. Hindi niya ito pinansin dahil baka may iba lang din na gagamit sa ibang cubicle. Nang siya ay matapos, sa kaniyang paglabas sa cubicle at nagtataka siya kung bakit sarado na ang pinto ng CR. “Sinarado ko ba ito? Ay baka iyong pumasok kanina kaso parang ang bilis niya naman umihi?” aniya sa sarili. Naisip niya ito dahil lahat ng pinto ng cubicle ay bukas at nangangahulugang walang tao sa loob nito. Noong bubuksan niya na ang pinto ng buong CR ay hindi niya ito mabuksan. Mukhang may naglock nito mula sa labas. Kinatok niya nang kinatok ang pinto at nag-aasam na may makakarinig sa kaniya. Nagdasal siya na sana may dumaan sa parteng iyon para siya ay marinig. Hindi nagtagal, may nagbukas na ng pinto ng CR at iyon ‘yung babaeng muntikan na siyang matapunan ng pagkain. “Hay, salamat. Buti narinig mo iyong pagsigaw ko mula sa loob ng CR. Akala ko hanggang mamaya pa ako rito” saad ni Dara sa babae. “Iihi sana ako tapos nakita ko bakit nakasabit iyong kandado. Akala ko out of order pero bigla ko narinig iyong pagkatok at pagsigaw mo, may tao pala” pagkukuwento ng babae. “Sa palagay ko ay may nangbubully na naman sa akin. Akala naman nila matatakot nila ako. Matapang na kaya ako” pagyayabang ni Dara ngunit ramdam pa rin ang takot at pangamba sa boses nito. “Ayos ka lang ba?” pag-aalala ng babae kay Dara. “Ayos lang ako. Salamat. Mauuna na ako” pagpapaalam ni Dara. Umalis na ito at pumasok na ulit sa klase. Ang takot ni Dara ay kaniya na lang tinago at kinalimutan at nagpatuloy na lang sa buhay.

          Ang araw ng biyernes ay inilaan na lang ni Dara sa paggawa ng kaniyang pananaliksik. Pumwesto ito sa isang lamesa sa ilalim ng puno. Maraming ganito sa kanilang campus na nagsisilbing tambayan ng mga estudyanteng walang klase. Mahangin at maaliwalas naman kaya’t mas pinili na lang nito na sa labas na lang gumawa kaysa sa silid-aklatan na puno na ng mga estudyante. Habang ito ay nagbabasa-basa, tumunig ang speaker na rinig sa buong paaralan. Isang strum ng gitara ang simulang tumugtog. Isang pamilyar na tunog ang bumungad kay Dara. Noong una ay iniisip niyang hindi ang pamilyar na tunog ang tumutugtog ngunit nang banggitin ang unang mga liriko ay kaniya nang napagtanto na ang kantang iyon ay ang kanta ng kabataan, ang kanta ng masayang nakaraan, ang kanta na nagsisilbing kanlungan, ang kanta ng tagapagtanggol, na naging kanta ng kinamumuhian na lubos niyang kinagulat. “You’re the moon that glows in the sky… Lighting up the world when it’s blue…” tugtog sa campus. Ang mga tao sa paligid ni Dara ay nagtataka dahil ang tunog nito ay bago para sa kanila ngunit si Dara, gulat ang namutawi sa kaniyang mukha. Agad niyang iniligpit ang kaniyang gamit at tumakbo sa Silid-Kanta upang silipin ang kumakanta. Doon, nakita niya ang babaeng muntikan nang sumira sa umaga niya, ang babaeng nagligtas sa araw niya at ang babaeng kinalimutan na. Ang babaeng iyon ay si Irene na minsan na niyang naging kalaro, kaibigan, at tagapagtanggol. Si Irene na nangako at umalis na lubha ang naging epekto kay Dara dahil sa tindi ng pinagdaanan nito.

          “Huwag ka na umiyak, narito na ako. Hindi ka na niya bubully-hin” saad ng sampun taon na si Irene. “Huwag ka aalis ha, kase babalik iyon si Mike, aawayin ulit ako noon” ani ng batang si Dara. “Hindi ako aalis, pangako” pangako ni Irene. “Pinky promise?” tanong ni Dara. “Pinky promise!” sagot naman ni Irene. Simula noong makita ni Irene na inaaway si Dara ng mga bata sa kanila, prinotektahan niya ito sa kanila. Sila na lagi ang magkalaro at magkasama. Minsan sa harap ng bahay nina Irene, sila ay naglalaro ng bahay-bahayan, lutu-lutuan, at minsan ay nagkakantahan at doon na nila nadiskubre ang kantang “Aphrodite” na nagsilbing kanta ng kanilang pagkakaibigan. Simula noong dumating si Irene sa buhay ni Dara, hindi na siya iniway at pinagtripan ni Mike. Naging masaya si Dara at nalasap nito ang kagandahan ng paglalaro at ang pakakaroon ng kaibigan. Pero ang lahat pa lang iyon ay panandalian lang. Isang umaga, habang naglalakad si Dara papunta sa tahanan nila Irene, nakita nito ang isang itim na sasakyan na nakaparada sa harap ng bahay nina Irene. Nakita niya na maraming isinasakay na gamit sa sasakyang iyon kaya’t kumaripas siya ng takbo papalapit dito. Nakita niya si Irene na nakamagandang damit na para bang aalis. “Irene, saan kayo pupunta?” tanong ni Dara kay Irene. “May pupuntahan lang daw kami saglit pero babalik din kami ihahatid lang daw namin itong mga gamit” saad ni Irene. “Ganoon ba? Sige, ingat kayo” ngiti nito kay Irene. “Gusto mo ba pasalubong? Papasalubungan kita. Tsokolate? Manika? Anong gusto?” tanong ni Irene. “Kahit ano basta babalik ka” saad ni Dara. “Oo, pangako” pagkatapos ng pangakong iyon, umalis na ang sasakyan nina Irene. Habang naglalakad si Dara pabalik sa kanila, narinig niya ang mga kapitbahay nila na nag-uusap-usap. “Mahaba-haba ang byahe noon nila. Ang layo ng Mindanao e” saad ng ale. “Di na raw ‘yon sila babalik e, roon na raw mag-aaral iyong Irene hanggang kolehiyo. Malabo na ‘yon bumalik” saad naman noong isa. “Sabi rin naman ni Irina hindi na sila rito babalik. Doon na lang daw sila sa Mindanao” ani naman noong isa pang babae. Lahat ng mga katagang iyon ay tumatak kay Dara pero ang pinanghawakan niya pa rin ay ang pangako ni Irene. “Irina? Nanay iyon ni Irene hindi ba? Hindi na babalik? Pero sabi ni Irene babalik sila. Saglit lang daw sila, mga chismosa lang iyan sila” nagpatuloy siya sa paglalakad at hindi na inisip ang mga narinig. Lumipas ang araw, laging inaantay ni Dara sa labas ng kanilang bahay ang kotseng itim na sinakyan nina Irene. Hanggang sa ang mga umaaway sa kaniya dati ay bumalik ulit at inaway siya. “Hindi na ‘yon babalik! Dara daga!” sigaw ni Mike na laging umaaway sa kaniya. Hindi na bumalik si Irene kaya’t ang kinakatakutan ni Dara ay bumalik. Hindi ito lumalabas ng bahay dahil sa takot na awayin. Napako ang pangako ni Irene kaya’t kaniya na rin itong kinalimutan.

          “Dara” pagtawag ni Irene kay Dara nang makita nito na nakasilip si Dara sa Silid-Kanta. Agad umalis si Dara nang magtama ang kanilang mga mata. Sinundan naman ito ni Irene. Nasa ilalim na ng hagdan si Dara nang mahabol siya ni Irene. “Dara! Kumusta ka na?” tanong ni Irene kay Dara na puno ng pag-aalala ang mukha. “Hindi mo naman sinabi na babalik kayo after 10 years na. Saglit lang pala ‘yon?” sarkastikong saad ni Dara. “Hindi ko rin alam na matagal pala kami. Nalaman ko lang noong ilang araw na pero hindi pa rin kami umaalis sa Mindanao. Niloko ako ni Mama. Hindi niya sinabi ang totoo sa akin noong narito pa lang kami. Sinabi na niya noong nasa Mindanao na kami at wala na akong kakayahan pa para umalis” pagpapaliwanag ni Irene.

          “Mama, kailan tayo uuwi?” tanong ni Irene sa kaniyang ina makalipas ang tatlong araw nang umalis sila sa Laguna. “Hindi na tayo babalik doon, anak. Narito na kase ang trabaho ng iyong ama kaya rito na tayo maninirahan. Hindi ko sinabi sa iyo kase alam ko na hindi ka papayag” pagpapaliwanag ng ina ni Irene. “Ma, nangako ako kay Dara na babalik ako. Paano na siya?” pag-aalala ni Irene. “Bata pa kayo, malilimutan ka rin noon ni Dara. Marami pa naman siya roon na makakalaro” ani ng kaniyang ina. “Wala, Ma! Inaaway siya ng mga bata roon! Aawayin siya. Nangako ako kay Dara at sa kaniyang kakambal na namayapa na na hindi ko iiwan si Dara. Naging mabuti sa akin si Lara kaya susuklian ko ito kay Dara” saad ni Irene. “Gawin mo na lang iyan pag malaki ka na. Sa ngayon, dito ka muna” payo ng kaniyang ina. Ilang buwang tahimik lang si Irene at hindi lumalabas ng bahay. Iniisip niya kung paano niya kakausapin si Dara. Wala siyang cellphone o anumang bagay na maaaring maging paraan para makausap niya si Dara. Bata pa lang ito kaya’t pinangako niya na lang sa sarili na paglaki niya at may lakas at kakayahan na siya, babalik siya sa lugar kung saan siya masaya. Ito naman ay sinuportahan ng kaniyang magulang kaya’t noong ito ay may sapat na gulang na, bumalik si Irene nang mag-isa sa dati nilang tahanan sa Laguna. Lumipat siya ng paaralan  kung saan nagkokolehiyo si Dara. Susubukan niya sanang puntahan sa tahanan nina Dara ngunit naisip niyang dahan-dahanin ang pagpapakilala. Labing isang araw na simula noong magsimula siyang mag-aral sa paaralan ni Dara nang biglang matabig ng kaniyang kaklase ang kamay nito at matapon ang kinakaing tinapay na may tsokolate. Hindi inaasahan ni Irene na sa unang pagkakataon ay nakita niya si Dara. Nakilala niya agad ito dahil sa taglay nitong balat na naging palatandaan at pagkakakilanlan ni Dara. Bakas sa mukha ni Irene ang gulat nang lumingon sa kaniya si Dara. Akala nito’y makikilala na siya ng dalaga ngunit nagpatuloy lang ito sa paglalakad at parang walang nangyari. Hinayaan niya na lang muna ito. Mula noong tagpong iyon, malimit niya nang makita si Dara sa kanilang paaralan. Nakikita niya ito sa canteen, tricycle, gym, at ibang parte ng paaralan. Pinagmamasdan lang nito ang galaw ni Dara. Napansin nito ang mga pagbabagong nangyari sa pangangatawan ni Dara gayun din ang mga nanatiling naroon. Muli silang pinagtagpo noong binalak ni Irene na mag CR at sa hindi niya inaasahan, nakita niyang kinulong doon si Dara. Iyon ang naging hudyat niya para magpakilala dahil iniisip niyang bumalik ang mga nang-aaway kay Dara. Nagkaroon ng aktibidad na nagbigay daan para simulan ni Irene ang muling pagpapakilala kay Dara. Ito na nga iyong Music Fest. Inensayo niya ulit katahin ang Aphrodite upang gamiting pahiwatig kay Dara kaya’t noong araw ng biyernes nakita niya si Dara sa isa sa mga lamesa sa paligid ng paaralan, agad siyang nagtungo sa Silid-Kanta upang awitin ang Aphrodite. “Here you are I’ve waited so long… Hoping you would sit down to stay… Dara” naputol ang pagkanta ni Irene nang makita niya si Dara na nakasilip sa bintana.

          “Alam mo Irene, dapat hindi ka na bumalik. Sana tinularan mo na lang si Lara na umalis, iniwan ako at hindi na bumalik” panunumbat ni Dara. “Maayos na ako, malakas na ako. Kaya ko na ang sarili ko. Hindi ko na kailangan ng tagapagtanggol! Salamat din ha, kase nung umalis ka, natutuhan ko lahat ‘yon!” umalis si Dara at iniwang umiiyak si Irene. Umalis si Irene at pumunta sa kasintahan niyang kasama niyang lumipat sa paaralan ni Dara. “Malakas na siya, matapang na siya siguro iyon ‘yong magandang nangyari kung bakit kayo pinaghiwalay. Ito ay para turuan kayo na tumayo sa sarili ninyong paa. Kaya huwag ka nang malungkot” pag-aalo ni Noel na kasintahan ni Irene. “Pero pakiramdam ko ay may umaaway pa rin kay Dara dahil nakita ko na kinulong siya noong hindi ko nakikilalang lalaki” pag-aalala ni Irene. “Aalamin natin iyan sa mga susunod na araw. Sa ngayon, magpahinga ka muna. Galing ka sa pag-iyak” suhestiyon ng kaniyang kasintahan. Sumakay sila sa motor at uuwi na nang makita nila si Dara na mag-isang nakasakay sa tricycle. “Si Dara!” turo ni Irene sa kaniyang kasintahan. “Pauwi na ba iyon? Bakit biglang lumiko sa kabilang kanto?” tanong ng kasintahan nang lumiko ang sinasakyang tricycle ni Dara sa papuntang liblib na lugar. “Sundan natin. Baka kung anong mangyari sa kaniya” saad ni Irene. Sinundan nila ang tricycle at timigil nga ito sa gilid ng talahiban. Kitang kita sa mukha ni Dara ang pagtataka at pangamba. Hinila siya ng lalaking driver sa damuhan. Nang makarating sina Irene sa pinaroroonan ni Dara, tumawag agad sila sa pulis. Pinuntahan agad nila si Dara. “Dara!” sigaw ni Irene. Nang marinig ito ni Dara, agad siyang pumiglas at lumayo sa pagkakahawak ng lalaki. Ito namang lalaki, nahuli agad ni Noel ang kamay. Nagtulong-tulong ang tatlo upang maitali nila ang kamay at hindi na makawala. Si Dara pala ay muntikan nang pagsamantalahan ng lalaki. Hindi rin nagtagal ay dumating na rin ang mga pulis. Napag-alaman nilang ang lalaki pala ay wanted na dahil ito ay adik. “Buti’t nahanap ka na namin Mike! Wanted ka na nga ang tapang mo pang gumawa pa ng panibagong kaso” saad ng pulis nang kanilang makilala ang lalaki. Laking gulat nina Irene at Dara nang mamukhaan nila ang lalaki. Ito pala ang noo’y pang nang-aaway kay Dara gayun din ang nagkulong dito sa CR. Noon pa ma’y malakas na ang tama nito kay Dara na hindi maipaliwanag at mas lalong lumala noong ito ay mahaling sa pinagbabawal na gamot. “Ayos ka lang ba Dara?” may pag-aalalang tanong ni Irene. “Ayos lang ako. Salamat nga pala. Ayoko na umasa at dumepende sa iba pero mukhang di ko pa talaga kaya ang hindi dumipende” panlulumo ni Dara. “Alam mo Dara, hindi naman ibig sabihin na dumepende ka sa iba ay hindi kana malakas o matapang. May mga pagkakataon lang talaga na kailangan pa rin natin ng tulong. Tao lang din tayo. Kaya’t kung kailangan mo ng tulong, katuwang, narito lang ako” ngiti nito kay Dara. “Salamat, Irene” pagpapasalamat ni Dara. “Wala iyon. Napatawad mo na ba ako?” tanong ni Irene. “Wala namang dapat ipagpatawad. Di mo naman kasalanan na kailangan ninyo roon manirahan. At walang may kasalanan. Nagkataon lang talaga. Napagtanto ko rin na malaki ang naitulong sa akin ng mga pangyayaring iyon. Doon, natutuhan kong tanggapin lahat ng maaaring mangyari at hindi magpakalunod sa nakaraan kaya’t maraming salamat, doon marami akong natutuhan at hindi mo na kailangan na lagi akong protektahan gaya ng pangako mo sa kakambal ko na si Lara. Sa ilang bagay ay kaya ko naman na ang sarili ko. Hindi mo ako responsibilidad. Ang alagaan mo na lang ay ang sarili mo. Dahil hindi ko matatanggap kung may mangyari sa iyo na hindi maganda nang dahil sa akin” saad ni Dara. “Friends na ulit tayo?” tanong ni Irene. “Friends!” saad nito habang pinapakita ang hinliliit na nagsasaad ng pinky promise. Simula noon, bumalik na ulit ang kanilang pagkakaibigan. Pagkakaibigan na walang halong responsibilidad kung hindi, pagkakaibigan na malaya. “Ang kantang ito ay para sa matalik kong kaibigan na si Dara. Dara, para sa iyo ito” pagsasalita ni Irene na kinig ng mga mag-aaral sa buong paaralan. “When the visions around you… Bring tears to your eyes… And all that surrounds you… Are secrets and lies… I’ll be your strength… I’ll give you hope… Keeping your faith when it’s gone… The one you should call… Was standing here all along… And I will take you in my arms… And hold you right where you belong… ‘Til the day my life is through… This I promise you…” pag-awit ni Irene na masayang pinapakinggan ni Dara na bakas na bakas ang ngiti sa labi. Simula noon, namuhay sila nang matiwasay at pinagpatuloy ang pagiging magkaibigan.